| |
ATLAS WSI
| wieś: |
|
Jabłonowo Zamek |
| |
|
wieś przez którą płynie jak potok
górski rzeczka Lutryna |
| Województwo: |
|
kujawsko-pomorskie |
| Powiat: |
|
brodnicki |
| Gmina: |
|
Jabłonowo Pomorskie |
| Link do urzędu
gminy: |
|
brak linku |
| Strona www
miejscowości: |
|
|
| Położenie: |
|
Wieś położona u podnóża Wzgórza Zamkowego,
z którego roztacza się piękny widok na całą okolicę. Nic dziwnego, że
przez wieś przebiegają aż trzy trasy turystyczne: Towarzystwa
Jaszczurczego, im. T. Baczyńskiego oraz Jabłonowo Pomorskie -
Ciechocin. |
| Opis
miejscowości: |
|
Znakiem rozpoznawczym wsi jest neogotycki
pałac rodu Narzymskich. Symbolem dobroci i poświęcenia dla innych w
okresie międzywojennym była błogosławiona Matka Maria Karłowska, która w
1933 roku w murach pałacu założyła Zgomadzenie Sióstr Pasterek od
Opatrzności Boskiej. |
| Atrakcje: |
|
W wiejskiej świetlicy i nie tylko można
posłuchać śpiewu zespołu wokalnego “Zamkowe Gosposie”, który swą
działalność rozpoczął sześć lat temu. Obecnie liczy 11 członkiń, które
aktywnie reprezentują wieś i gminę Jabłonowo Pomorskie podczas konkursów
odbywających się na terenie powiatu brodnickiego. Zespół już wielokrotnie
brał udział w następujących konkursach: Konkurs Piosenki Romantycznej w
Zbicznie, Konkurs “Katarzynki” w Brodnicy, Przegląd Kabaretów w Bobrowie
oraz podczas Jarmarku Ekologicznego w Brodnicy. Zespół ma w swoim
repertuarze piosenki i przyśpiewki ludowe, pieśni religijne oraz scenki
kabaretowe.
[źródło: wywiad przeprowadzony z prowadzącą zespół panią
Marią Mądrą, listopad 2009r.]
W przyklasztornym parku możemy podziwiać
stary drzewostan, którego część została wpisana na listę pomników
przyrody. Od 1986 roku za pomnik przyrody uznano skupienie trzech dębów
szypułkowych a od 1998 roku skupienie dwóch buków pospolitych. Wymiary
dębów to 300 – 430 centymetrów w obwodzie i 34 – 38 metrów wysokości.
Natomiast buki osiągnęły 499 i 606 centymetrów w obwodzie oraz 25 i 24
metrów wysokości. |
| Historia: |
|
We wczesnym średniowieczu, w 1222 roku,
wzmiankowane jako gród wśród byłych grodów ziemi chełmińskiej przekazanych
biskupowi pruskiemu Chrystianowi przez Konrada Mazowieckiego. Na wzgórzu
wypiętrzonym kilkanaście metrów nad rzeczką Lutryną, którego część
współcześnie zajmuje cmentarz katolicki, znajdowało się grodzisko. Był to
obiekt o kształcie kolistego wału z nieckowatym wewnątrz
zagłębieniem-majdanem. Całość zajmowała powierzchnię 40 na 50m. Niestety
mało wiemy o funkcjonowaniu grodu w późnym średniowieczu. W 1341 roku wieś
wzmiankowana jako własność rycerska. W XVI wieku własność Jabłonowskich,
później Działyńskich, a w latach 1641-1722 zakonu jezuitów. Następnie w
posiadaniu rodzin Sumińskich i Narzymskich. Po roku 1933 ziemie i pałac
nabyło Zgromadzenie Sióstr Pasterek od Opatrzności Bożej. Okres II wojny
światowej to czas prześladowań miejscowej ludności. 7 października 1939
roku siostry zakonne zostały z pałacu wysiedlone do Dębowej Łąki. Zamek
został przejęty przez Niemców i przeznaczony na obóz przejściowy dla osób
przeznaczonych do zniemczenia. Pod koniec 1941 roku przebywało tu 1133
internowanych. Szacuje się, że przez cały okres działalności obozu, czyli
do pierwszej połowy 1943 roku, przez jego mury przewinęło się około 5000
osób. Po nadejściu w 1945 roku wojsk radzieckich pałac przejęło NKWD i
przeznaczyło na punkt zbiorczy dla ludności deportowanej w głąb ZSRR.
Dopiero później powróciły do pałacu siostry zakonne i stan ten trwa do
dnia dzisiejszego.
[źródło: Buze E., Mikulski K., Nowosad W.,
Jabłonowo. Gmina Jabłonowo Pomorskie. Zespół pałacowo - parkowy, Toruń
1998] |
| Architektura: |
|
Zespół pałacowy
Na budowę zamku obrano
najpiękniejsze miejsce w okolicy. Na płaskiej równinie wyrasta nagle
wzgórze o spadzistych zboczach od strony wschodniej, a u południowego
podnóża góry teren gwałtownie się zapada, tworząc głęboki parów, którym
płynie jak potok górski rzeczka Lutryna. Na rozległej zachodniej części
wyżyny, według legendy, stał gród z czasów Bolesława Chrobrego.
Prawdopodobnie przebiegał tędy szlak, którym kupcy rzymscy udawali się po
cenny jantar bałtycki. Legenda mówi dalej, że kiedy przewożono z Prus do
Gniezna zwłoki św. Wojciecha na wzgórzu zamkowym uczyniono postój.
To
malownicze miejsce w późniejszych czasach upatrzyli sobie właściciele dóbr
jabłonowskich wywodzący się z rodu Narzymskich. Właśnie z tym rodem
związana jest historia powstania pałacu.
W roku 1853 Stefan Narzymski,
rozpoczął budowę zamku. Wykonanie samego projektu Narzymski powierzył
Fryderykowi Augustowi Stulerowi, który piastował wysoką funkcję doradcy
budowlanego samego króla Prus Fryderyka IV. Pracami wykonawczymi na
miejscu kierował architekt Karol Lorenz. Praca przy budowie pałacu trwały
w latach 1854- 1859. Sam zamek został zbudowany w stylu neogotyckim. Bryłę
budowli wyróżniają wieże o różnych kształtach i wysokościach, zwłaszcza
okrągłe w typie angielskim zwieńczone krenelażem.
Zamek jest murowany z
cegły, dwupiętrowy i góruje nad otoczeniem czterema wieżami: dwiema
prostokątnymi w elewacji zachodniej i dwiema- cylindryczną i ośmioboczną-
w elewacji wschodniej.
Wzniesiony został na rzucie nieregularnym.
Skrzydło od strony południowej pierwotnie pełniło funkcję tak zwanego
“Ogrodu zimowego”, czyli inaczej oranżerii z egzotycznymi roślinami.
Obecnie mieści się tu kaplica. Wnętrze pałacu wyróżnia bardzo zróżnicowany
i nieregularny układ pomieszczeń z reprezentacyjną klatką schodowa o
schodach w konstrukcji żeliwnej ze stopnicami z białego marmuru. W górnej
części klatki schodowej umieszczono na ścianie herb Narzymskich, także z
białego marmuru. Sufity pomieszczeń i sal parteru zdobione są gzymsami i
fasetami.
Całej budowli romantyczności dodaje okalający ją
kilkuhektarowy park. Zresztą pałac w zamyśle zaprojektowano w pewnym
odniesieniu do natury, bowiem 4 wieże miały symbolizować pory roku, 52
pomieszczenia- ilość tygodni w roku, a 365 okien- ilość dni w roku.
Ciekawostką jabłonowskiego założenia parkowego jest zagadkowa mogiła,
obramiona betonowymi płytami, nieco większa od zwykłych mogił, usytuowana
w cieniu ogromnych drzew przy głównej drodze wjazdowej. Jak się okazało,
tutaj pogrzebane są psy i koty, dawni ulubieńcy rodziny
Narzymskich.
Pałac wybudowany przez Stefana Narzymskiego, był siedzibą
jego córki Marii i jej męża Feliksa Ogińskiego. Po I wojnie światowej
spadkobiercy Księżnej Ogińskiej sprzedali dobra jabłonowskie Państwowemu
Bankowi Rolnemu w Grudziądzu. Dnia 15 lipca 1933 roku Bank odsprzedał
zamek z parkiem Zgromadzeniu Sióstr Pasterek od Opatrzności Boskiej. Pałac
do dnia dzisiejszego jest siedzibą Zgromadzenia i obecnie mieści się tu
Sanktuarium założycielki Zgromadzenia- Matki Marii Karłowskiej,
beatyfikowanej 6 czerwca 1997 roku przez Ojca Świętego Jana Pawła
II. |
| Ludzie: |
|
Sylwetki zasłużonych mieszkańców
wsi
Karłowska Maria- urodziła się 4.09 1865r. w Słupówce niedaleko
Poznania, zmarła 24.03. 1935r. w Pniewitem. W wieku 17 lat Maria Karłowska
złożyła śluby dozgonnej czystości. W 1892 r. rozpoczęła swoją działalność
duszpasterską, która ostatecznie doprowadziła do powstania Zgromadzenia
Sióstr Pasterek od Opatrzności Bożej. M. Karłowska zajmowała się
resocjalizacją prostytutek i kobiet, które weszły w kolizję z prawem.
Prowadziła szpitale, przytułki i ośrodki dla bezdomnych. W 1927 r. została
uhonorowana Złotym Krzyżem Zasługi. W 1933 r. M. Karłowska założyła Dom
Generalny Zgromadzenia mieszczący się w dawnej siedzibie rodziny
Narzymskich w Jabłonowie- Zamku. Aktywna działalność społeczna i
duszpasterska odbiła się na zdrowiu zakonnicy. Po wielu cierpieniach
zmarła w jednym z prowadzonych przez jej zgromadzenie domów w Pniewitem, a
trumna z jej ciałem została złożona w kaplicy w Jabłonowie Zamku. Dnia
6.06.1997 r. podczas uroczystej mszy świętej w Zakopanem Jan Paweł II
ogłosił Matkę Marię Karłowską pierwszą błogosławioną młodej diecezji
toruńskiej.
Ogińska Marianna z domu Narzymska- urodziła się 31.03. 1844
r., zmarła 19.04.1914 r. w Jabłonowie. Była córką Stefana i Otolii
Narzymskich oraz dziedziczną właścicielką klucza i pałacu jabłonowskiego.
W 1873 r. wzięła ślub z Felixem Ogińskim. Przez pierwsze trzy lata od
zamążpójścia pozostawała w dobrach jabłonowskich, potem wraz z mężem
wyjechała do Drezna. Przed wyjazdem sprowadziła do swojej posiadłości
siostry szarytki. Po śmierci księcia Ogińskiego Marianna zaczęła odwiedzać
swoją własność i pilnowała, by posiadłości polskie nie przeszły w ręce
pruskie. Byłą aktywną członkinią Towarzystwa Ziemianek Polskich, które
prowadząc działalność oświatową i społeczną kultywowały polskie tradycje i
w spierały polską kulturę. Z inicjatywy Ogińskiej powstała w jabłonowskim
pałacu szkoła dla dziewcząt wiejskich, które uczyły się przede wszystkim
wykonywania robótek ręcznych i innych prac domowych. Marianna Ogińska
zmarła w Jabłonowie w 1914 roku. |
| Z czym do
gości: |
|
Nazwa: Siostry Pasterki Wzgórze Bł. Marii
Karłowskiej
Działalność: Możliwość odwiedzenia Sanktuarium - izby
pamięci i zapoznania się z sylwetką Bł. Matki Marii Karłowskiej.Należy
uszanować fakt, że nie wszystkie pomieszczenia pałacu są dostępne dla
zwiedzających, co wynika z obowiązujących reguł zakonnych.
Czynne w
godzinach: całorocznie
Adres pocztowy: 87 - 330 Jabłonowo Pomorskie,
Zamek 19
Telefon: 564957050 |
| Mapa: |
|
N53°23'12,4'' E19°08'21,6'' |
|
|
|
| |
|
|
| |
|
|
| |
|
|
| |
|
|
| |
|
|
Jesteś tu: Strona główna-ATLAS WSI-Jabłonowo Zamek
wstecz: Górale dalej: Kamień
|
