| |
ATLAS WSI
| wieś: |
|
Buk Pomorski |
| |
|
Wieś z zachowaną surową zabudową
poniemiecką zbudowaną w XIX wieku w okresie zaboru
pruskiego |
| Województwo: |
|
kujawsko-pomorskie |
| Powiat: |
|
brodnicki |
| Gmina: |
|
Jabłonowo Pomorskie |
| Link do urzędu
gminy: |
|
brak linku |
| Strona www
miejscowości: |
|
|
| Położenie: |
|
Buk Pomorski jest położony około 4 km od
miasta Jabłonowo Pomorskie. Graniczy z gminą Świecie nad Osą. Przez wieś
przebiega pieszy turystyczny szlak zielony Radzyń Chełmiński - Ostrowite
oraz pieszy szlak im. T. Baczyńskiego Brodnica - Łasin. |
| Opis
miejscowości: |
|
Nazwa Buku Pomorskiego pochodzi od lasów
dębowo - bukowych, które do roku 1840 porastały te tereny. Świadectwem
jest niemiecka nazwa wsi Konigliche Buchwalde, co w dosłownym tłumaczeniu
znaczy "Królewskie lasy bukowe". Obecnie wieś znana w powiecie brodnickim
jako miejsce narodzin księdza Witolda Kiedrowskiego, postaci wybitnie
zasłużonej dla Polski, ale też odznaczonej najwyższym francuskim
odznaczeniem Medalem Kawalera Legii Honorowej. |
| Atrakcje: |
|
Największą atrakcją jest spacer, w trakcie
którego można podziwiać zachowane w krajobrazie pozostałości lasów dębowo
- bukowych. Osoby zorganizowane mogą ten spacer odbyć w ramach dwóch
większych tras turystycznych wytyczonych przez PTTK: w ramach szlaku
Radzyń Chełmiński - Ostrowite lub w ramach szlaku im. T. Baczyńskiego
Brodnica - Łasin. Przy okazji podziwiania krajobrazu warto zwrócić uwagę
na budynki, z których prawie połowa reprezentuje "domy poniemieckie"
zbudowane jeszcze w XIX wieku. |
| Historia: |
|
Buk Pomorski w 1222 roku został przekazany
przez księcia Konrada Mazowieckiego biskupowi pruskiemu Chrystianowi.
Wiadomo, że u schyłku XII wieku osada należała do komesa Żyrona. Po
sprowadzeniu Krzyżaków obszar wsi znalazł się w obrębie ich państwa. Po II
pokoju toruńskim (1466 r.) wieś przechodzi pod panowanie króla polskiego.
Od I rozbioru Polski w 1772 roku obszar ten trafia w obręb państwa
pruskiego pod nazwą Knigliche Buchwalde, co w dosłownym tłumaczeniu znaczy
"Królewskie lasy bukowe". W XVIII wieku Buk Pomorski posiadał wielkość 3
łanów (około 51 ha) i należał do miasta Radzynia Chełmińskiego. W
późniejszych latach wieś przyporządkowano do powiatu grudziądzkiego. Pod
koniec XIX wieku przez wieś ruszyła budowa linii kolejowej, która w
błyskawicznym tempie została ukończona. Ruch pociągów na tej linii z
przystankiem w Buku Pomorskim rozpoczął się w 1899 roku. Istnieje nawet
plan dworca kolejowego z 1916 roku. W 1864 roku Niemcy pobudowali we wsi
szkołę, która od roku 1920, po odzyskaniu niepodległości służy Polakom. W
1939 roku rozpoczęła się okupacja hitlerowska. Niemcy zabijają kilku
mieszkańców wsi a kilku wysiedlają do obozu pracy w Potulicach. Po 1945
roku nastają czasy władzy ludowej, która "rozkułacza" największe
gospodarstwa a niektórych chłopów jako "wrogów ludu" aresztuje. W 1989
roku "upada komuna", jednak społeczeństwo nie jest przygotowane na zmiany.
W 1990 roku zostaje zlikwidowany ruch pociągów a w 1993 roku szkoła. We
wsi trochę zamiera życie społeczno - kulturalne, ale z czasem powoli się
odbudowuje. W październiku 2009 roku reaktywowane zostaje Koło Gospodyń
Wiejskich. |
| Architektura: |
|
Na architekturę Buku Pomorskiego składają
się wolnostojące budynki mieszkalne i budynki gospodarcze. Połowa budynków
powstała w XIX wieku w czasie, gdy wieś była pod zaborem pruskim, czyli
budowane były przez Niemców. Są to budynki z czerwonej cegły, pokrywane
papą, która w latach 70 - tych została zastąpiona eternitem. Niektóre z
nich na przestrzeni lat były docieplane lub obrzucane tynkiem, przez co
uległa zmianie elewacja budynków. Pozostała część budynków powstała w
połowie XX wieku. nieliczne domy zostały w ostatnim czasie rozbudowane na
bazie już istniejących. Znaczna odległość od miasta oraz duża ilość dróg
gruntowych, które w okresach wiosenno - jesiennych i zimowych są często
trudne do przejechania, powodują iż w Buku Pomorskim rzadko są budowane
nowe domy. Ilość siedlisk w porównaniu z okresem międzywojennym nawet
zmalała.
Oprócz domów mieszkalnych w XIX wieku pobudowano we wsi kilka
budynków użyteczności publicznej: w 1864 roku - szkołę (rozbudowa w
1960r.), w 1899 roku - dworzec kolejowy. Obiekty te nadal można podziwiać
jako główne zabytki Buku Pomorskiego. |
| Ludzie: |
|
Liczba mieszkańców Buku Pomorskiego wynosi
(dane USC Jabłonowo Pomorskie z 2009 r.) 315 osób, które stanowią 85
rodzin. 12, 35% mieszkańców to emeryci i renciści. Jednak jedynie 24%
gospodarstw utrzymuje się wyłącznie z działalności rolniczej. Pozostali
mieszkańcy, jeśli nawet posiadają jakieś użytki rolne, to są one
niewystarczające do utrzymania rodziny, więc zmuszeni zostali do podjęcia
pracy zawodowej w pobliskich miastach.
Postaci, które wywodzą się, lub
mieszkali w Buku Pomorskim i przyczynili się do rozwoju życia kulturalnego
i społecznego:
Ks. Witold Kazimierz Lew Kiedrowski (pseud. wojenne: Jan
Jasiński, Witold Kołodko, Witek, Kalew, Ks. Słoneczko) urodził się
16.04.1912 roku w Buku Pomorskim – duchowny katolicki, weteran II wojny
światowej, kapelan, działacz polonijny i kombatancki we Francji, generał
brygady. W 1939 r. walczył w wojnie obronnej, następnie w szeregach AK.
Pomaga w organizacji ucieczek żołnierzy z niewoli, prowadzi działalność
konspiracyjną, współtworzy polskie gazetki i ulotki, prowadzi nasłuch
audycji radiowych, prowadzi tajne nauczanie. Aresztowany przez Gestapo,
przetrzymywany i torturowany na Alei Szucha i Pawiaku zostaje skazany na
karę śmierci, do której nie dochodzi. Zostaje wywieziony na Majdanek,
później do Oświęcimia, Buchenwaldu, Ohrdrufu. Wszędzie organizuje życie
religijne i pomoc więźniom. W obozie nawiązuje kontakt z Delegaturą Rządu,
PCK i Radą Główną Opiekuńczą. W kwietniu 1945 r. ucieka z transportu do
Dachau i przedostaje się na stronę amerykańską sprawując tam opiekę
duszpasterską i humanitarną. Nie mogąc wrócić do Polski, uznany za
szpiega, od 1947 r. osiada w Paryżu, gdzie angażuje się w pracę
francuskiej Polonii. Zostaje wykładowcą Seminarium, organizuje pomoc
rodzinom tam osiadłym. Na antenie „Sekcji Polskiej Radia Francuskiego”
prowadzi pogadanki przeciwstawiając się komunistycznemu reżimowi.
Organizował pomoc rzeczową dla Polaków. W 1989 udaje mu się wreszcie
przyjechać do Ojczyzny. Od tej pory regularnie odwiedza rodzinne strony.
Odznaczony między innymi Krzyżem Komandorskim Odrodzenia Polski i Medalem
Kawaler Legii Honorowej. Autor książki "Na drogach życia".
Juliusz
Zieliński - działacz przedwojenny Związku Polaków w Niemczech, więzień
obozów koncentracyjnych Sachsenhausen, Dachau. W latach 1901/1902 był
nauczycielem w szkole w Buku Pomorskim.
Jerzy Ziemba - (1937 – 2006)
duchowny katolicki, wykładowca w Wyższym Seminarium Duchownym w Pelplinie.
Pełnił tam wiele wysokich funkcji, m.in.: diecezjalny egzorcysta, ojciec
duchowy kapłanów diecezji pelplińskiej.
Jan Wilamowski – po wojnie
długoletni dyrektor szkoły podstawowej. Doprowadził do rozbudowy szkoły w
1960 r. i budowy pawilonu szkolnego. Rozwijał wokół szkoły życie
kulturalne. |
| Z czym do
gości: |
|
|
| Mapa: |
|
N53°25'02,8''
E19°10'23,8'' |
|
|
|
| |
|
|
| |
|
|
| |
|
|
| |
|
|
| |
|
|
Jesteś tu: Strona główna-ATLAS WSI-Buk Pomorski
dalej: Górale
|
